بحران کروناویروس انتشار CO2 را به‌شدت کاهش داد[!؟]

• چاپ
• ایمیل

این مقاله‌ی کوتاه یا یادداشت نسبتاً بلند، ضمن ارائه‌ی تصویر کوتاه و گذرایی از وجه تخریب‌کننده‌ی طبیعت و طبیعیِ وضعیت تولیدِ حاکم کنونی در جهان، اما به‌واسطه‌ی خاصه‌ی صرفاً علمی‌اش، ذات مخرب این نظام را نادیده می‌گیرد که درعین‌حال تخریب‌کننده‌ی حیات انسانی، انسان‌ها و نیز امکان‌ فرارفت‌های اجتماعی‌ـ‌تاریخی است. به‌همین دلیل است که به‌حاکمان اقتصادی‌ و ‌سیاسی پند می‌دهد که به‌جای استفاده از انرژی فسیلی به‌استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر روی بیاورند تا طبیعت کم‌تر تخریب شود، صاحبان سرمایه بهتر رقابت کنند، و میزان اشتغال هم افزایش پیدا کند.

بحران کروناویروس انتشار CO₂ را

به‌شدت کاهش داد[!؟]

ترجمه‌ی: آزاده ادیب

منبع: [این‌جا]

 یادداشتی‌ از سایت رفاقت کارگری

این مقاله‌ی کوتاه یا یادداشت نسبتاً بلند، ضمن ارائه‌ی تصویر کوتاه و گذرایی از وجه تخریب‌کننده‌ی طبیعت و طبیعیِ وضعیت تولیدِ حاکم کنونی در جهان، اما به‌واسطه‌ی خاصه‌ی صرفاً علمی‌اش، ذات مخرب این نظام را نادیده می‌گیرد که درعین‌حال تخریب‌کننده‌ی حیات انسانی، انسان‌ها و نیز امکان‌ فرارفت‌های اجتماعی‌ـ‌تاریخی است. به‌همین دلیل است که به‌حاکمان اقتصادی‌ و ‌سیاسی پند می‌دهد که به‌جای استفاده از انرژی فسیلی به‌استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر روی بیاورند تا طبیعت کم‌تر تخریب شود، صاحبان سرمایه بهتر رقابت کنند، و میزان اشتغال هم افزایش پیدا کند. اما براساس استدلال‌های اجتماعی و تاریخی مکرر و بسیار گسترده، حقیقت این است‌که نظام سودمحور سرمایه‌داری که الزاماً مبتنی‌بر رقابت و انباشت سرمایه است، فاقد هرگونه امکان اساسی برای استفاده از این‌گونه نصایحی است که چه‌بسا خیرخواهانه نیز باشند. واقعیت این است‌که (شاید ناخواسته)، اما این‌گونه نصایح ضمن این‌که از جنبه‌ی صِرف علمی مفید واقع می‌شوند و باید از آن‌ها استفاده کرد؛ اما به‌لحاظ اثربخشی اجتماعی و تاریخی در اغلب موارد به‌ابزاری برای ایجاد انحراف در کنش‌های طبقاتی و اجتماعی نیز تبدیل می‌گردند.

بنابراین، آن‌چه در این مقاله‌ی کوتاه باید به‌آن توجه داشت، نه وجه ایدئولوژیک و اساسِ خیرخواهانه ویا پند‌آموزانه‌ی آن، بلکه این واقعیت علمی است‌که حتی کُندی کوتاهی در مصرف انبوه برای مصرف انبوه‌تر (و نه رفع نیازهای انسانی) که درعین‌حال ملازمه‌ی مرگ‌ومیر صدها میلیون انسان در اثر گرسنگی و اشکال مختلف فقر است، ‌چنان به‌یاری طبیعتِ تخریب شده توسط این نظام آمده که حتی نهادهای بورژوایی (مانند «آژانس بین‌المللی انرژی») نیز از امکان و احتمال نجات طبیعت سخن می‌گویند و در این راستا آمار و تحلیل هم ارائه می‌کنند. با توجه به‌این واقعیتِ به‌سادگی قابل اثبات که بیش از 70 درصد مجموع آن‌چه در دنیای امروز مصرف می‌شود، در واقع اتلافِ فاقد بازآفرینی تولیدی و انسانی‌ـ‌طبیعی و حتی مخرب است، می‌توان چنین نتیجه گرفت و حتی حکم کرد که رهایی طبیعت بنا به‌ذات انسانی‌اشْ اساساً مستلزم رهایی انسانِ گرفتار در نظام سرمایه‌داری است.

بنابراین، عمده‌ترین گذرگاه رهایی طبیعتِ تخریب شده‌ی کنونی، تلاش و تدارک در راستای انقلابِ اجتماعیِ سوسیالیستی است که رفع انسان بیگانه از طبیعت را در بازآفرینی انسان طبیعی و طبیعت انسانی تدارک می‌بیند.

بحران کروناویروس انتشار CO₂ را

به‌شدت کاهش داد[!؟]

برآورد می‌شود که در سال جاری انتشار گازهای گل‌خانه‌ای 8 درصد کاهش می‌یابد. «آژانس بین‌المللی انرژی» این موضوع را در گزارش جدید خود منتشر کرده‌ است. این گزارش براساس تجزیه و تحلیل مصرف جهانی انرژی طی 100 روز در سال 2020  شکل گرفته است. براین اساس  برآورد شده که مصرف انرژی در بقیه سال جاری چگونه خواهد بود و کدام تأثیر را برانتشار گازهای گل‌خانه‌ای خواهد داشت. فرض براین است که تعطیلی مراکز اقتصادی و عمومی سراسر دنیا به‌تدریج کاهش می‌یابد و به‌دنبال آن اقتصاد نیز آرام آرام بهبود پیدا می‌کند.

 نگاهی به‌ارقام بندازیم!

ارقام موجود در این گزارش تااندازه‌ای شوک‌آور است. برای نمونه، محققان اظهار داشته‌اند که نیاز به‌انرژی در سال 2020، 6 درصد کم‌تر خواهد بود. به‌این معنی که کاهش تقاضای انرژی 7 برابر بیش‌تر از بحران مالی سال 2008  است. آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) تأکید می‌کند که چنین کاهشی  به‌معنی مطلق کلامْ بی‌نظیر است. این کاهش تقریباً معادل کل تقاضای انرژی در کشور هند، سومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی در دنیاست.

اگر ما از نزدیک و با دقت مصرف انرژی کشورها و مناطق مختلف جهان را درنظر بگیریم، می‌بینیم که تقاضا برای انرژی درهمه‌جا به‌یک نسبت کاهش نیافته است. برای مثال، تقاضا در کشورهای ثروتمند و پیشرفته بیش‌تر از کشورهای فقیر بوده است.

 آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که ایالات متحده امسال حدود 9 درصد کم‌تر انرژی مصرف می‌کند. انتظار می‌رود که این کاهش برای اتحادیه اروپا نیز 11 درصد باشد.

 برآورد کاهش مصرف

البته همه‌ی این‌ ارقام برآورد هستند. آژانس بین‌المللی انرژی تأکید می‌کند که این برآوردها به‌زمان، طول عمر و شدت کروناویروس بستگی دارد. به‌عنوان مثال، ارقام نشان می‌دهند که هرماه که محدودیت‌های ناشی از بُروز این بیماری جهان‌گیر بیش‌تر طول بکشد، در مقایسه با اوایل آوریل، تقاضای جهانی برای مصرف انرژی 1.5 درصد کاهش می‌یابد.

 از برق و زغال سنگ تا گاز

اگر به‌دقت و از نزدیک منابع انرژی را بررسی کنیم، درمی‌یابیم که ارقام مصرفی به‌شدت تغییر کرده‌اند. برای مثال، مصرف برق کاهش بسیار زیادی داشته است. درکشورهایی که محدودیت‌های  کامل به‌اجرا درآمده، مصرف برق 20 درصد کاهش داشته است! انتظار می‌رود که مصرف برقِ امسال به‌طورکلی 5 درصد کاهش داشته باشد. طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی از زمان بحران سال 1930 تاکنون شاهد چنین کاهشی در مصرف برق نبوده‌ایم.

از آن‌جایی که بسیاری از نیروگاها هنور از ذغال سنگ استفاده می‌کنند، شاهد کاهش شدید تقاضا برای ذغال سنگ نیز هستیم. پیش‌بینی می‌شود که در سال جاری تقاضا برای ذغال سنگ در دنیا 8 درصد کاهش داشته باشد. طبق نظر آژانس بین‌المللی انرژی این بزرگ‌ترین کاهش از زمان جنگ دوم جهانی است. انتظار می‌رود تقاضا برای گاز هم 5 درصد کاهش یابد. همین امر در مورد نفت نیز صادق است.

 درباره‌ی انرژی تجدیدپذیر

با این حال‌، منابعی از انرژی وجود دارد که علی‌رغم بحران جهانیِ کروناویروس در حال رشد هستند. به‌عنوان مثال، آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که سهم بازار از منابع انرژی تجدیدپذیر -‌مانند انرژی خورشیدی و استفاده از باد- به‌میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. این امر تا حدودی به‌این دلیل است که مردم ترجیح می‌دهند ابتدا از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده کنند، و در درجه‌ی بعد، از انرژی منابع دیگر استفاده کنند. [بدین‌ترتیب] با کاهش تقاضای کلی انرژی، سهم منابع انرژی تجدیدپذیر در حال افزایش است. آن‌چه به‌این افزایش کمک می‌کند، این واقعیت است که پروژه‌های بزرگ انرژی تجدیدپذیر در پایان سال 2019 و اوایل سال 2020 در نقاط مختلف [جهان] تکمیل شده‌اند‌ و این امر ظرفیت تولید انرژی تجدید‌پذیر را به‌طور قابل توجهی افزایش داده است. البته لازم به‌توضیح است‌که [گونه‌های مختلف] منابع انرژی تجدیدپذیر به‌یک اندازه خوب کار نمی‌کنند. به‌عنوان مثال، انتظار می‌رود تقاضای امسالِ زیست‌‌سوخت [یا سوخت‌های زیستی] کاهش شدیدی داشته باشد؛ چراکه امسالْ به‌حمل و نقل و مسافرت چندانی نیاز نیست.

 انتشار گاز CO₂

با وجود همه‌ی این تغییرات و پیشرفت‌ها [در امر انرژی تجدیدپذیر]؛ اما [لازم به‌تأکید است‌که] کاهش استفاده از ذغال سنگ و نفت به‌ویژه تأثیر قابل توجهی در انتشار CO₂ دارند. طبق نظر آژانس بین‌المللی انرژی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که امسال انتشار گاز CO₂ به‌نسبت سال قبل 8 درصد کم‌تر باشد. به‌بیان واضح‌تر، این میزان از کاهش بدین معنی است که ما در سال جاری 2.6 گیگاتن [یعنی: 2.6 میلیارد تن]  کم‌تر از سال قبل CO₂ منتشر می‌کنیم. این کاهش بسیار زیادی است که میزان انتشار سالانه‌ی CO₂ را تقریباً به‌سطح ده سال پیش می‌رساند. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید این بزرگ‌ترین کاهشی است که تاکنون ثبت شده، و مقدار آن 6 برابر بیش‌تر از رکورد قبلی است که چهاردهم درصدِ گیگاتن بود و به‌دنبال بحران مالی سال 2009 در دنیا ‌به‌وقوع پیوست.

 دکتر فاتح بیرول Fatih Birol از طرف آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید: «این یک شوک تاریخی برای کل جهان انرژی است». او ادامه می‌دهد: «در جریان بحران بی‌نظیر بهداشتی و اقتصادی کنونی، کاهش تقاضا برای تقریباً همه‌ی سوخت‌های اصلی و به‌ویژه برای ذغال سنگ، نفت و گاز بسیار چشم‌گیر است. در این دوره‌ی کاهش بی‌سابقه‌ی مصرف برق، این فقط منابع تجدیدپذیر بودند که به‌خوبی حفظ و نگهداری شدند. گرچه هنوز خیلی زود است‌ تا درباره‌ی تأثیرات درازمدت این امر حرف بزنیم؛ اما [می‌توان گفت‌که] صنعت انرژی‌ای که از این بحران سربرمی‌آورد، بسیار متفاوت از صنعتی انرژی‌ای است که تاکنون شناخته‌ایم».

ممکن است با ملاحظه بتوان گفت که این‌گونه اخبار برای سیاره ما و آب و هوای آن خوب است. اما دکتر فاتح بیرول به‌این زودی چنین نتیجه‌‌گیری نمی‌کند. او می‌گوید «کاهش تاریخی انتشارCO₂  براین واقعیت استوار است که از مرگ‌ومیر سریع و آسیب‌های اقتصادی در سراسر جهان ناشی شده است که خوشحال کننده نیست. به‌علاوه، هم‌چنان‌که پس از بحران مالی در سال 2008 مشاهده کردیم، به‌محض بهبود اقتصادیْ تولید گازهای گل‌خانه‌ای دوباره افرایش خواهند یافت. با این حال، دکتر بیرول امیدوار است که این بحران مردم را به‌فکر وادارد و تغییراتی ایجاد شود.

دولت‌ها می‌توانند با قراردادن انرژی پاک در مرکز برنامه‌های بهبود اقتصادی خویش از تجارب خود بیاموزند. سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها می‌تواند شغل‌های بیش‌تری ایجاد کند، اقتصاد را رقابتی‌تر کرده، و به‌جهان کمک کند تا به‌سمت آینده‌ای با ثبات‌تر و پاک‌تر حرکت کند.